Sandbox được kỳ vọng tạo hành lang pháp lý thử nghiệm, giúp startup công nghệ Việt thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển mô hình kinh doanh mới.
Trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng, nhiều quốc gia đã triển khai cơ chế sandbox – không gian pháp lý thử nghiệm cho các sản phẩm, mô hình kinh doanh mới mà chưa có hành lang pháp lý rõ ràng. Việt Nam cũng đang theo đuổi hướng tiếp cận này, với các đề xuất sandbox cho lĩnh vực tài chính, viễn thông, dữ liệu số và gần đây nhất là trí tuệ nhân tạo (AI).
Theo các chuyên gia, sandbox không chỉ giúp cơ quan quản lý hiểu rõ hơn về các mô hình mới, mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp thử nghiệm ý tưởng trong khuôn khổ được kiểm soát rủi ro. Mô hình này đã phát huy hiệu quả tại Singapore, Anh và Hàn Quốc – những quốc gia có hệ sinh thái startup phát triển mạnh.
Ông Nguyễn Minh Trí, CEO một startup phát triển giải pháp AI nhận dạng giọng nói, chia sẻ: “Sản phẩm của chúng tôi áp dụng công nghệ ngôn ngữ tự nhiên tiếng Việt, nhưng khi thử nghiệm trên khách hàng thật thì gặp khó vì chưa có quy định cụ thể. Sandbox sẽ giúp chúng tôi hợp pháp hóa các thử nghiệm này, từ đó kêu gọi đầu tư dễ hơn.”
Tương tự, các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực fintech, dữ liệu mở, edtech hay blockchain cũng cho biết họ gặp rào cản khi muốn đưa sản phẩm ra thị trường. Việc thiếu hành lang pháp lý rõ ràng khiến nhà đầu tư dè dặt, còn doanh nghiệp không dám mở rộng quy mô.
Mới đây, đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ xác nhận đang xây dựng khung pháp lý thử nghiệm (sandbox) cho AI, dự kiến công bố trong nửa cuối năm 2025. Bộ cũng khuyến khích doanh nghiệp nộp hồ sơ đăng ký tham gia sandbox theo hướng “đồng kiến tạo”, nghĩa là vừa thử nghiệm, vừa góp phần xây dựng quy định phù hợp thực tiễn.
Theo đề xuất, cơ chế sandbox có thể giới hạn thời gian thử nghiệm (6-12 tháng), phạm vi người dùng, và yêu cầu minh bạch dữ liệu đầu vào. Đây được xem là cách tiếp cận cân bằng giữa đổi mới công nghệ và bảo vệ người tiêu dùng.
Ông Hiroshi Yamamoto, đại diện quỹ đầu tư Nhật Bản chuyên rót vốn vào các startup Đông Nam Á, nhận định: “Sandbox là công cụ mà nhà đầu tư rất quan tâm. Nó cho thấy Chính phủ Việt Nam đang tạo ra một môi trường thử nghiệm có kiểm soát, từ đó giúp chúng tôi yên tâm hơn khi rót vốn vào các công ty công nghệ non trẻ nhưng tiềm năng.”
Một số nhà đầu tư mạo hiểm tại Singapore và Mỹ cũng cho biết họ đang chờ đợi các dự án thử nghiệm trong sandbox để theo dõi chỉ số tăng trưởng thực tế trước khi đưa ra quyết định tài trợ.
Nhiều chuyên gia đề xuất Việt Nam không chỉ cần sandbox cho AI hay fintech, mà nên mở rộng sang các lĩnh vực như y tế số, logistics thông minh, nông nghiệp công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Ngoài ra, việc đảm bảo tính liên ngành – ví dụ một ứng dụng vừa có yếu tố y tế, vừa xử lý dữ liệu AI – cũng cần được xem xét trong thiết kế sandbox.
Cơ chế sandbox không phải là “vùng đất tự do” hoàn toàn, mà là một khuôn khổ thử nghiệm được kiểm soát. Nếu triển khai bài bản, sandbox sẽ giúp startup Việt vượt qua vòng lặp “ý tưởng bị bóp nghẹt bởi pháp lý”, đồng thời tạo động lực để xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo có tính cạnh tranh toàn cầu.
Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, việc giám sát, đánh giá và rút kinh nghiệm sau mỗi giai đoạn thử nghiệm cũng cần được thực hiện công khai, minh bạch và kịp thời cập nhật chính sách khi cần thiết.
